Lúa vụ được thương lái mua "tươi" tại ruộng. Ảnh: Thu Hiền/TTXVN
Gần đây, một số quốc gia liên tục ban hành lệnh cấm xuất khẩu gạo đã tác động không nhỏ tới hoạt động xuất khẩu của Việt Nam. Xin ông cho biết Bộ Công Thương đã có động thái gì để đảm bảo nguồn cung, bình ổn giá lương thực và hạn chế rủi ro cho doanh nghiệp xuất khẩu gạo?
Trong bối cảnh tình hình thương mại lương thực toàn cầu diễn biến phức tạp, khó lường do tác động bởi lệnh cấm xuất khẩu gạo của một số nước như Ấn Độ, UAE, Nga; hiện tượng El Nino gây ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất lương thực, ngũ cốc tại nhiều khu vực; diễn biến địa chính trị còn diễn biến phức tạp (Nga tuyên bố rút khỏi thỏa thuận ngũ cốc Biển Đen)... đã tác động mạnh đến nguồn cung sản lượng gạo toàn cầu. Điều này đã làm quan ngại về vấn đề an ninh lương thực thế giới cũng như ảnh hưởng đến xu hướng phục hồi kinh tế của nhiều quốc gia khi tình trạng lạm phát chưa được cải thiện.
Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, năm 2023 cả nước gieo trồng được 7,1 triệu ha, năng suất trung bình đạt 6,07 tấn/ha, sản lượng đạt trên 43,1 triệu tấn, tăng 452.000 tấn so với năm 2022. Với sản lượng lúa dự kiến, ngoài đảm bảo an ninh lương thực trong nước, chế biến, làm giống, chăn nuôi, Việt Nam có thể xuất khẩu trên 7,5 triệu tấn gạo trong năm 2023. Trong 7 tháng năm 2023 đã xuất khẩu 4,83 triệu tấn, còn khoảng 2,67 triệu tấn cho xuất khẩu trong 5 tháng còn lại của năm 2023.
Nhằm thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Công điện số 610/CĐ-TTg ngày 3/7/2023 về việc tăng cường thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu gạo và Chỉ thị số 24/CT-TTg ngày 5 tháng 8 năm 2023 của Thủ tướng Chính phủ về việc đảm bảo vững chắc an ninh lương thực quốc gia và thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu gạo bền vững, Bộ Công Thương đã có văn bản đề nghị Hiệp hội Lương thực Việt Nam thương nhân thực hiện nghiêm túc quy định tại Nghị định 107/2018/NĐ-CP về kinh doanh xuất khẩu gạo.
Cụ thể, thường xuyên duy trì mức dự trữ lưu thông tối thiểu, đảm bảo cân đối xuất khẩu và tiêu dùng nội địa, góp phần bình ổn giá thóc, gạo tại thị trường trong nước. Đồng thời báo cáo tình hình lượng thóc, gạo tồn kho, tình hình ký kết hợp đồng và thực hiện hợp đồng xuất khẩu theo quy định hiện hành. Ngoài ra, chủ động bám sát tình hình thị thường thương mại toàn cầu để tổ chức phương án sản xuất, giao dịch đàm phán phù hợp, đảm bảo hiệu quả xuất khẩu.
Để việc phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành, địa phương, Hiệp hội Lương thực và các thương nhân, Bộ Công Thương đã chủ trì, phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, thành phố Cần Thơ tổ chức Hội nghị triển khai việc điều hành xuất khẩu gạo. Trên cơ sở đó, các bên cùng thống nhất triển khai quyết liệt nhóm giải pháp để đảm bảo nguồn cung, bình ổn giá lương thực trong nước và tạo thuận lợi, hạn chế rủi ro cho hoạt động kinh doanh xuất khẩu gạo trong những tháng cuối năm.
Về cân đối cung cầu, bình ổn giá, đảm bảo an ninh lương thực trong nước, Bộ Công Thương đã có văn bản đề nghị UBND các địa phương thực hiện trách nhiệm đã quy định tại Nghị định số 107/2018/NĐ-CP chỉ đạo Sở Công Thương đôn đốc các doanh nghiệp tham gia Chương trình Bình ổn thị trường trên địa bàn có phương án về nguồn hàng thóc, gạo để đảm bảo cung ứng cho thị trường từ nay đến cuối năm. Ngoài ra, chỉ đạo các doanh nghiệp xuất khẩu gạo trên địa bàn duy trì lượng thóc, gạo dự trữ bình ổn thị trường theo quy định để sẵn sàng cung ứng ra thị trường khi cần thiết.
Bên cạnh đó, chỉ đạo lực lượng quản lý thị trường tăng cường phối hợp với cơ quan chức năng tại địa phương để theo dõi sát tình hình, kiểm tra, giám sát hoạt động sản xuất, lưu thông, tiêu thụ lúa, gạo trên địa bàn và duy trì mức dự trữ lưu thông tối thiểu của thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo theo quy định. Mặt khác, xử lý nghiêm trường hợp đầu cơ, trục lợi bất chính, đẩy giá lúa gạo lên cao bất hợp lý và gây bất ổn thị trường trong nước.
Liên quan tới việc Bộ Thương mại Thái Lan lập phòng tác chiến để theo dõi các yếu tố tác động tới giá gạo, vấn đề này liệu có áp dụng với Việt Nam hay không, thưa ông?
Trước tình hình thị trường lương thực toàn cầu nhiều biến động như hiện nay, Bộ Công Thương với vai trò là cơ quan quản lý điều hành xuất khẩu gạo đã thường xuyên theo dõi sát và cập nhật thông tin về chính sách và tình hình xuất nhập khẩu gạo tại các nước.
Riêng với thị trường xuất khẩu gạo và lương thực lớn như thị trường Ấn Độ, Thái Lan, Trung Quốc…Bộ Công Thương đã chủ động cập nhật tình hình sản xuất, giá gạo nội địa, phản ứng của các tổ chức, doanh nghiệp. Qua đó, kịp thời triển khai việc điều tiết, điều hành, hỗ trợ cần thiết, đảm bảo tuân thủ quy định của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), cam kết quốc tế và quy định của pháp luật trong nước; đồng thời đảm bảo phù hợp với tình hình thực tiễn sản xuất, xuất khẩu gạo của Việt Nam.
Hiện nay, Bộ Công Thương vẫn đang tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương theo dõi sát tình hình thị trường, kịp thời nắm bắt khó khăn vướng mắc của doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu gạo. Qua đó, phối hợp đề xuất giải pháp tháo gỡ khó khăn, tạo thuận lợi cho hoạt động xuất khẩu gạo từ nay đến cuối năm.
Với vai trò cơ quan quản lý nhà nước, ông có thể chia sẻ giải pháp của Bộ Công Thương trong việc hoàn thiện hành lang pháp lý, tạo điều kiện mở rộng thị trường, đẩy mạnh xuất khẩu gạo nhưng vẫn đảm bảo kiểm soát nguồn cung?
Để tiếp tục thực hiện tăng cường thông tin thị trường, xúc tiến thương mại, phát triển thị trường xuất khẩu gạo và bình ổn thị trường trong nước trong giai đoạn hiện nay, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã giao nhiệm vụ cho các đơn vị chức năng thuộc Bộ Công Thương, Sở Công Thương các địa phương, Hiệp hội Lương thực Việt Nam và thương nhân khẩn trương rà soát, hoàn thiện Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 107/2018/NĐ-CP của Chính phủ về kinh doanh xuất khẩu gạo. Việc này nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý cho cơ chế xuất khẩu, tạo môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và thuận lợi cho các thương nhân xuất khẩu gạo.
Ngoài ra, tiếp tục theo dõi sát tình hình thị trường thương mại gạo thế giới, động thái của các nước sản xuất, xuất khẩu lớn và kịp thời thông tin tới các bộ, ngành, Hiệp hội Lương thực Việt Nam, thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo để chủ động, điều tiết hoạt động sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu gạo, bảo đảm phù hợp, hiệu quả. Chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan triển khai các chương trình, hoạt động giao thương, quảng bá sản phẩm, xúc tiến thương mại gạo phù hợp với tình hình mới để nâng cao giá trị sản phẩm gạo của Việt Nam.
Cùng đó, phối hợp với Bộ Ngoại giao, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn khai tác tốt cơ chế ưu đãi của các hiệp định thương mại tự do (FTA) mà nước ta là thành viên để chủ động đàm phán với các đối tác nhằm đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, chiếm lĩnh các thị trường mới, tiềm năng và nâng cao tính cạnh tranh cho ngành hàng gạo Việt Nam. Mặt khác, hướng dẫn, hỗ trợ thương nhân kinh doanh, xuất khẩu gạo nâng cao năng lực sản xuất, kinh doanh; khả năng đàm phán, ký kết, thực hiện hợp đồng xuất khẩu và xử lý có hiệu quả tranh chấp thương mại quốc tế.
Đặc biệt, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục đẩy mạnh xúc tiến thương mại, kết hợp linh hoạt, hiệu quả giữa hình thức thương mại truyền thống và trực tuyến nhằm thúc đẩy quan hệ hợp tác về thương mại gạo với các thị trường truyền thống như Philippines, Indonesia, khu vực châu Phi, Trung Quốc. Hơn nữa, khai thác thị trường ngách với chủng loại gạo thơm, gạo chất lượng cao mà ta đã thâm nhập được trong các năm vừa qua như EU, Hàn Quốc, Hoa Kỳ, khu vực Bắc Mỹ…; phối hợp với Hiệp hội Lương thực Việt Nam tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức của thương nhân về những quy định của các cơ chế hợp tác đa phương và song phương mà nước ta đã ký kết để tận dụng tối đa lượng hạn ngạch thuế quan dành cho Việt Nam.
Liên quan tới việc kiểm tra, giám sát, Bộ Công Thương sẽ chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương và Hiệp hội Lương thực Việt Nam triển khai kiểm tra thi hành pháp luật về kinh doanh xuất khẩu gạo theo quy định tại Nghị định số 107/2018/NĐ-CP ngày 15 tháng 8 năm 2018 của Chính phủ về kinh doanh xuất khẩu gạo.
Ngoài ra, nhằm kiểm soát nguồn cung, giá bán, ngăn chặn các hành vi vi phạm về niêm yết giá, đầu cơ, găm hàng, định giá bất hợp lý đối với mặt hàng gạo, Bộ Công Thương sẽ tăng cường phối hợp với cơ quan chức năng tại địa phương theo dõi sát tình hình giá gạo, kiểm tra, kiểm soát cơ sở kinh doanh, đầu mối bán buôn, bán lẻ, các chợ, siêu thị, trung tâm thương mại, kho bãi.
Bộ Công Thương cũng lưu ý các đơn vị tăng cường kiểm tra, ngăn chặn việc vận chuyển, kinh doanh gạo không rõ nguồn gốc, xuất xứ và xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật đối với tổ chức, cá nhân vi phạm.
Xin trân trọng cảm ơn ông!
