Theo thống kê của BHXH Việt Nam, tính đến hết ngày 31-5-2023, có 3.567 chủ hộ kinh doanh tham gia BHXH bắt buộc với tổng số tiền đã đóng vào quỹ BHXH là khoảng 113 tỉ đồng. Việc cơ quan BHXH đã thực hiện thu BHXH bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh là không đúng quy định của pháp luật.
Về nguyên tắc, nếu thu BHXH bắt buộc không đúng quy định của pháp luật thì phải hoàn trả số tiền đã thu không đúng. Tuy nhiên, việc hoàn trả tiền đóng BHXH trong trường hợp này có một số bất cập, khó khăn do thời gian tham gia dài nên có nhiều người đã được giải quyết hưởng các chế độ BHXH. Nếu hoàn trả tiền đóng BHXH bắt buộc thì đồng thời cũng sẽ phải thu hồi số tiền đã giải quyết các chế độ BHXH, việc làm này khá phức tạp, không đảm bảo quyền lợi của các chủ hộ, nhiều người đã đến tuổi nghỉ hưu.
Theo quy định của Luật BHXH hiện hành, chủ hộ kinh doanh không thuộc đối tượng đóng BHXH bắt buộc
Hơn nữa, việc thu hồi cũng không phù hợp với chủ trương của Nghị quyết số 28-NQ/TW về cải cách chính sách BHXH, quy định của Luật BHXH năm 2024 về mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh.
Để giải quyết vấn đề này, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đang dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc ghi nhận thời gian đóng BHXH bắt buộc của chủ hộ kinh doanh đã tham gia trước ngày Luật BHXH năm 2024 có hiệu lực.
Theo đó, Bộ đề xuất ghi nhận thời gian đã đóng BHXH bắt buộc trước ngày 1-7-2025 của chủ hộ kinh doanh để làm căn cứ giải quyết chế độ BHXH theo quy định của Luật BHXH.
Chủ hộ kinh doanh đã đủ điều kiện hưởng chế độ BHXH trước ngày Nghị quyết này ban hành thì được giải quyết hưởng chế độ BHXH kể từ ngày đủ điều kiện hưởng chế độ theo quy định.
Đối với chủ hộ kinh doanh có thời gian đóng BHXH bắt buộc và đã được cơ quan BHXH hoàn trả số tiền đã đóng, nếu có nguyện vọng bảo lưu thời gian đã đóng trước đó, thì nộp lại số tiền đã được hoàn trả vào quỹ BHXH.
Trường hợp chủ hộ kinh doanh có yêu cầu hoàn trả tiền đóng BHXH thì cơ quan BHXH thực hiện hoàn trả. Đồng thời, thu hồi số tiền mà chủ hộ kinh doanh đã hưởng các chế độ BHXH trước đây (nếu có) và không tính lãi.
Thời gian qua, đã có 9.648 lượt chủ hộ kinh doanh đã được giải quyết và chi trả các chế độ ốm đau, thai sản, với số tiền là 13,28 tỉ đồng; 1 người được giải quyết, chi trả chế độ bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, số tiền là 21,55 triệu đồng; 275 người được giải quyết chế độ hưu trí, tử tuất, số tiền là 32,84 tỉ đồng; 397 người được giải quyết hưởng BHXH một lần, số tiền là 9,328 tỉ đồng.
