Chuột túi khổng lồ: “nhân viên” phát hiện buôn lậu độc đáo
Các loài chuột túi khổng lồ châu Phi, mặc dù tên nghe có phần "to lớn", nhưng thực tế kích thước trung bình của chúng chỉ dài khoảng 75 cm từ mũi đến đuôi, kích thước vừa đủ để len lỏi qua các thùng hàng chật hẹp trong container vận chuyển. Sự linh hoạt của loài chuột này khiến chúng trở thành ứng cử viên lý tưởng cho việc tìm kiếm các sản phẩm động vật hoang dã bị buôn lậu.
Chuột túi khổng lồ châu Phi, hay còn được biết đến với tên khoa học là Cricetomys gambianus, là một loài động vật có vú thuộc họ Nesomyidae, bộ Gặm nhấm. Loài này được mô tả lần đầu tiên bởi Waterhouse vào năm 1840. Với kích thước cơ thể lớn gấp ba lần so với chuột thông thường, chuột túi Gambia nổi tiếng với khả năng đánh hơi rất tốt, một số cá thể có thể dài tới 92 cm bao gồm cả đuôi và nặng hơn 4 kg.
Trong nghiên cứu mới nhất, 11 chú chuột với những cái tên như Attenborough, Fossey và Thoreau đã được huấn luyện kỹ lưỡng. Đầu tiên, chúng được huấn luyện để thò mũi qua lỗ trên chuồng để nhận thưởng, sau đó được giới thiệu các mùi hương khác nhau để phân biệt giữa các sản phẩm động vật bất hợp pháp và mùi hương bình thường. Trong đó, các mùi hương "không trực tiếp" bao gồm dây cáp điện, chất tẩy rửa, và hạt cà phê — những vật liệu thường được kẻ buôn lậu dùng để che giấu các sản phẩm động vật. Còn các mùi hương trực tiếp gồm vảy tê tê, ngà voi, sừng tê giác và gỗ đen châu Phi, những sản phẩm có nguy cơ tuyệt chủng cao và thường bị buôn lậu.
Chúng hoạt động về đêm và có thể sinh sản nhanh chóng, với khả năng sinh sản khoảng 50 con mỗi năm. Chuột con có thể sinh đẻ ngay khi chúng được 5 tháng tuổi và sau khi đẻ, chuột cái chỉ cần 9 tháng để có thể sinh sản tiếp. Chuột túi Gambia cũng được biết đến với biệt danh "chuột anh hùng" (HeroRat) do khả năng được huấn luyện để phát hiện bom mìn, đem lại lợi ích không nhỏ trong công tác rà phá bom mìn tại châu Phi và cả trong quân đội Mỹ.
Chuột huấn luyện từ APOPO: Hiệu quả không kém gì chó săn
Nghiên cứu được thực hiện bởi APOPO, một tổ chức phi lợi nhuận ở Tanzania từng nổi tiếng với việc huấn luyện chuột để phát hiện bệnh lao và tìm mìn. Sau khi hoàn thành huấn luyện, những chú chuột được cho nghỉ ngơi và thử nghiệm lại sau tám tháng. Kết quả cho thấy chúng vẫn có thể phát hiện các sản phẩm động vật bất hợp pháp một cách chính xác, tương đương với khả năng nhớ mùi của những chú chó săn dày dặn kinh nghiệm.
Chuột túi Gambia cũng có thể được sử dụng trong việc tìm kiếm người bị nạn dưới đống đổ nát của các tòa nhà và thậm chí cả trong việc chẩn đoán các bệnh khác nhau, bao gồm cả bệnh lao, bằng cách cho ngửi mùi. Đây là những thông tin thú vị và quan trọng về loài chuột túi khổng lồ châu Phi, một loài động vật đa năng có thể mang lại lợi ích lớn cho con người nhưng cũng đặt ra những thách thức không nhỏ trong việc quản lý và bảo tồn đa dạng sinh học.
Isabelle Szott, nhà nghiên cứu tại Quỹ Okeanos và là đồng tác giả của nghiên cứu, cho biết: "Các công cụ sàng lọc hiện nay khá tốn kém và mất nhiều thời gian. Trong khi đó, những con chuột của APOPO được xem là giải pháp hiệu quả về chi phí và có thể dễ dàng tiếp cận những không gian chật hẹp trong container vận chuyển". Sự linh hoạt này giúp chuột có thể kiểm tra các hệ thống thông gió, các ngóc ngách mà con người khó tiếp cận, làm tăng đáng kể hiệu suất sàng lọc tại các cảng và sân bay.
Tuy nhiên, ngoài những lợi ích mà chúng có thể mang lại thì loài này cũng gây ra một số vấn đề khi trở thành loài xâm lấn ở một số khu vực, như quần đảo Florida Keys ở Mỹ, nơi chúng được đưa đến từ năm 1999 đến 2001 sau khi một người nuôi động vật địa phương thả tám con chuột ra ngoài tự nhiên. Sự xuất hiện của chúng đã gây ra những thách thức đối với hệ sinh thái địa phương và cả những nguy cơ tiềm ẩn đối với các loài động vật khác.
Hệ thống cảnh báo tự động và triển vọng tương lai
Các nhà khoa học hiện đang nghiên cứu thêm để trang bị cho chuột túi áo khoác đặc biệt gắn nút bấm. Khi phát hiện sản phẩm động vật bất hợp pháp, chuột có thể kéo nút này để phát ra âm thanh cảnh báo cho các nhân viên an ninh. Với trang bị này, những chú chuột không chỉ giúp phát hiện buôn lậu động vật hoang dã mà còn có thể góp phần chống lại nhiều loại tội phạm khác.
Kate Webb, trợ lý giáo sư tại Đại học Duke và đồng tác giả của nghiên cứu, nhấn mạnh rằng buôn lậu động vật hoang dã thường liên quan đến các hoạt động phi pháp khác như buôn người, ma túy và vũ khí. Do đó, triển khai chuột trong công tác chống buôn lậu không chỉ góp phần bảo vệ động vật hoang dã mà còn hỗ trợ cuộc chiến toàn cầu chống lại các mạng lưới tội phạm khai thác con người và tài nguyên thiên nhiên.
Nghiên cứu này, công bố trên tạp chí Frontiers in Conservation Science , cho thấy tiềm năng lớn của các loài gặm nhấm trong việc hỗ trợ an ninh và bảo vệ động vật hoang dã. Trong tương lai, đội chuột túi khổng lồ châu Phi có thể trở thành "đồng minh" đắc lực, giúp con người duy trì sự cân bằng sinh thái và bảo vệ loài quý hiếm khỏi nguy cơ tuyệt chủng.